Atalık tohumundan yetiştirilen ürünler, tekrar sofralara döndü

Türkiye’nin dört bir yanında, kenarda köşede unutulmuş yerel tohumlar yıllar sonra gün yüzüne çıktı ve tarlalarda yeniden yeşerdi. Son yıllarda yapılan çalışmalar neticesinde “bir zamanlar” diye başlayan cümlelere konu olan lezzetler, sofralardaki yerini alıyor. Ardahan ve Kars yöresine ait endemik bir tür olan Kavılca buğdayı da sofralardaki yerini aldı.

Besleyici, hazmı kolay, şekeri az, vitamin ve minarelce zengin sağlıklı endemik bir ürün olan Kavılca buğdayı artık sofralarda. Bu yıl belirlenen Dünya Gıda Günü temasını destekleyen bir adımda Ardahan’dan geldi. Ardahan’da ekmek ve pastacılık sektöründe hizmet veren Raşit Avşar ve Sezai Kaya Ardahan’da İyi Tarım Uygulamaları (İTU) ile üretilen 13 bin yıllık geçmişe sahip olan Atalık Kavılca Buğdayından elde edilen unla; Kavılca Ekmeği, Kavılca Pidesi, Kacılca lavaşı, Şekerpare, Kavılca Simidi ve Keten (Zegerek) Tohumlu Kavılca Simidi ürünlerini yaparak Ardahanlıların damak tadına sundu.

Raşit Avşar ve Sezai Kaya, ’’Ardahan’ın iklim ve toprak koşullarına adapte olmuş, genetiği değiştirilmemiş, yüksek besin değerine sahip bu özel ürünle yaklaşık iki aydır ürün denemeleri yapıyoruz. Ortaya çıkan ürünlerin lezzet ve besleyiciliği son derece güzel. Kavılca Buğdayı gibi özel bir ürünün İlimizde yetiştirilmesi için emek sarf eden bütün çiftçilerimize bu çabalarından teşekkür ediyoruz’’ dedi.

Bölgede uzun yıllardan beri Kavılca yetiştiriciliği yapan Nejdet Daşdemir ise buğdayı atası olarak tabir edilen ve endemik bir tür olan Kavılca buğdayını yeniden canlandırdıklarını söyledi.

Besleyici, hazmı kolay, Guliten ve şekeri az, vitamin ve minarelce zengin sağlıklı endemik bir ürün olan Kavılca buğdayının sofralarla buluşmasından dolayı büyük mutluluk duyduğunu ifade eden Daşdemir, ’’Kavılca buğdayı buğdayın atası sayılan bir buğday türü. Kars ve Ardahan yöresine ait endemik bir tür olan Kavılca buğdayı 90’lı yıllardan sonra nesli tükenmek üzereyken 2000’li yılların başında bir grup arkadaşla Ardahan bölgesinde önemli sayıda köy tarayarak elde ettiğimiz tohumlarla tekrardan Kavılcayı üreterek hayata döndürdük. Bu süre içerisinde Kavılca üretimi Kars ve Ardahan bölgesinde önemli miktarlara ulaştı. Kavılca buğdayı besleyici, hazmı kolay olan bir ürün. Mutlaka daha çok tüketiciye ulaşması gereken bir ürün ve bununla beraber Kars ve Ardahan yöresinde çiftçilerin aile çapında kendi ailelerinin ihtiyaçları için mutlaka tüketmeleri gereken bir ürün olarak düşünüyoruz. Üretim aşamasında Kars ve Ardahan Tarım il müdürlüklerinin ortaklaşa yaptıkları bir proje ile üretim artışına gidildi. Bunun böyle devam edeceğini düşünüyoruz’’ dedi.

Daşdemir, ’’Şu anda Ardahan’da arkadaşlarımızın yapmış olduğu başta Şekerpare, ekmek, simit, lavaş ve benzeri ürünleri görünce bir üretici olarak heyecandım. Kavılcanın tüketim açısından daha çok tüketilmesini ve bu yönde üreticilerin de bununla birlikte üretimlerini artırmalarını diliyorum’’ şeklinde konuştu.

Kavılca buğdayını Gıda kodeksine uygun olarak Türkiye’de ilk kez işlemeye başlayan Nejdet Kambir ise “Bu yeni tesiste Kaplıca-Kavılca buğdayı hiçbir zayiata uğramadan, hiçbir değerini kaybetmeden, ısıya maruz kalmadan kabuğundan çıkıp yarma bulgur ve un olmaktadır. 2021 baharında Ardahan Tarım İl Müdürlüğü yaptığı proje ile bizim çoğaltmış olduğumuz tohumları Tarım Kredi Kooperatifi üzerinden satın alarak hibeli bir şekilde çiftçilere dağıttı ve çok daha geniş kitlelerce tanınması ve üretilmesi sağlanmış oldu. Ben hala 50 dönüm kadar yerde kendim üretim yaparak tohum güvenliğini sürdürmeye devam ediyorum ve komşularıma gerek ekim usulleri ve gerekse hasat usulleri konusunda örnek olmaya çalışıyorum. Bu ürün en güzel Çıldır Gölü havzasında, 1850 ve üzeri rakımlarda oluyor.

Bu sezon kuraklık olduğu malum. Aynı tarlanın bir kısmında arpa, bir kısmında kaplıca/kavılca buğdayı ekmiştim ve aynı gün ekmiştim. Arpa tohumunu zor verdi, ancak kaplıca beklediğimiz verimi verdi. İlk çıkımdan sonraki bir dönemde kuraklıkla karşılaşan iki üründen arpa olanı büyük hasar gördüğü halde kaplıca-kavılca buğdayı dayanabildi ve sonradan yetişen yağmurlarla gelişimini tamamlayabildi.

Şekeri az, vitamin ve minarelce zengin sağlıklı bir ürünün çoğalması, iyi işlenebilmesi hususunda hedeflediğimin gerçekleşmiş olmasından son derece mutluyuz. Bayrağı bizden alıp daha ilerilere taşımış olan, daha da yaygın bilinirliği ve ekimi hususunda katkılarından dolayı Ardahan Tarım İl Müdürlüğü personellerine teşekkür ederim. Kalıca-kavılca buğdayı artık yaşayacaktır” dedi.